Jak to jest z torbami z tworzywa sztucznego na zakupy?

(Informacja Polskiej Izby Opakowań)
 
Po wprowadzeniu nowelizacji do ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r., o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w części bezpłatnego korzystania z popularnych reklamówek, wiele osób zwraca się do Polskiej Izby Opakowań z prośbą o wyjaśnienie genezy wprowadzonej nowelizacji oraz zasadach „wydawania” toreb plastikowych przy zakupach.
Co do genezy wprowadzonych zmian, informujemy, iż zmiany te pozostają w związku z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015 (720 z dnia 29 kwietnia 2015 roku, zmieniającą wcześniejszą dyrektywę 94/62/WE).
W odniesieniu do zmniejszenia zużycia plastikowych toreb na zakupy, uzasadnieniem jest zbyt duży poziom zużycia plastikowych toreb w krajach Unii Europejskiej, co powodowało nadmierne zaśmiecanie i nieefektywne korzystanie z zasobów. Chodziło o zahamowanie tego procesu. We wspomnianej dyrektywie szczególną uwagę zwraca się na lekkie torby plastikowe o grubości poniżej 50 mikrometrów, które stanowią zdecydowaną większość całkowitej liczby plastikowych toreb zużywanych na zakupy. Torby te ze względu na swoją masę łatwo są przemieszczane przez wiatr i wodę, zanieczyszczając środowisko wodne, w tym morskie oraz ziemię. Koszty uprzątnięcia i ich dalszego przetworzenia wymagają wymiernych nakładów.
Ustawodawca unijny, a w ślad za nim, ustawodawcy krajowi, zdają sobie sprawę z funkcji jakie spełniają te torby oraz z faktu, iż nie jest możliwe całkowite ich wyeliminowanie, ale znaczące zmniejszenie ich „używania”. Wprowadzenie opłat ma temu służyć.
Kraje członkowskie miały do wyboru dwa warianty wdrożenia przepisów wspomnianej na początku dyrektywy.
Pierwszy, przyjęcie środków zapewniających, aby do 31 grudnia 2019 r. roczny poziom zużycia lekkich plastikowych toreb na zakupy w przeliczeniu na osobę nie przekraczał 90. Aktualnie w Polsce wg szacunków PIO, liczba ta wynosi ok. 250. Wg szacunków Ministerstwa Środowiska nawet 300. Zaś do 31 grudnia 2025 roku zużycie tych toreb per capita nie powinno przekroczyć w Polsce liczby 40.
Drugie rozwiązanie, przyjęcie przez kraje członkowskie instrumentów zapewniających, aby do 31 grudnia 2018 r. lekkie torby plastikowe na zakupy nie były oferowane za darmo w punktach sprzedaży towarów (produktów). Polska zdecydowała się na to właśnie rozwiązanie, przyśpieszając o 12 miesięcy wprowadzenie tego zalecenia.

---

​O jakie torby chodzi?
Zgodnie z ustawą o gospodarce opakowaniami, poprzez torby na zakupy z tworzywa sztucznego rozumie się torby na zakupy, z uchwytami lub bez uchwytów, wykonane z tworzywa sztucznego, które są oferowane w jednostkach handlu detalicznego lub hurtowego. Do toreb tych zalicza się:

1. lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału poniżej 50 mikrometrów,
2. bardzo lekkie torby na zakupy z tworzywa sztucznego o grubości materiału poniżej 15 mikrometrów, które są wymagane ze względów higienicznych lub oferowane jako podstawowe opakowanie żywności luzem, gdy pomaga to w zapobieganiu marnowaniu żywności.

Ustawodawca unijny pozostawił krajom członkowskim swobodę co do możliwości nieodpłatnego wydawania bardzo lekkich toreb foliowych. Polski ustawodawca postanowił, że z opłat nadal będą zwolnione bardzo lekkie torby na zakupy. Są to torby, których użycie konieczne jest ze względów higienicznych, a pakujemy do nich produkty kupowane luzem, takie jak pieczywo, owoce, warzywa, jajka.
Za tego rodzaju torby (bardzo lekkie o grubości materiału poniżej 15 mikrometrów) nie są pobierane opłaty.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2017 r., opłata recyklingowa za torby o grubości od 15 do 50 mikrometrów ma wynosić 0,20 zł.
Wprowadzona wysokość opłaty recyklingowej ma zmniejszyć zużycie lekkich toreb na zakupy z tworzywa sztucznego, ze względu na ich negatywny wpływ na środowisko.
Jak wskazuje Ministerstwo Środowiska, kwota 20 gr została określona na podstawie badań przeprowadzonych w 2015 r. i znajduje się w przedziale akceptowanym przez 79% badanych Polaków.
Ustalając opłatę w takiej wysokości, Ministerstwo zakłada spadek zużycia toreb o około 50% w pierwszym roku obowiązywania tego przepisu.
A co z „grubymi” (powyżej 50 mikrometrów) torbami plastikowymi?
Chodzi o te, w które często są pakowane droższe zakupy- np. odzież, czy też te, które za opłatą można nabyć w marketach. Ustawa o gospodarce opakowaniami, a wraz z nią opłata recyklingowa, nie dotyczy tych toreb. Dyrektywa unijna wskazuje bowiem na konieczność ograniczenia zużycia jedynie lekkich toreb. W praktyce oznacza to, że jeśli przywiązanie do toreb plastikowych okaże się mocniejsze aniżeli świadomość konieczności dbania o środowisko, to wprawdzie w Polsce spadnie zużycie lekkich toreb plastikowych, ale może się to wiązać ze wzrostem zużycia grubszych toreb.
Dzisiaj takie torby można kupić w większości marketów, a ich cena jest wyższą o mniej więcej 20 gr od ceny lekkich toreb. Czyli de facto dokładnie o kwotę, jaka zostanie doliczona do tak popularnych lekkich toreb foliowych. Konsument rozważający zakup torby, kierując się ceną, zapewne po dniu 1 stycznia 2018 r. wybierze grubszą i bardziej wytrzymałą plastikową torbę, która dodatkowo może okazać się konkurencyjna cenowo.
Rozwiązania przyjęte w innych państwach UE.
W 2010 r. w całej Unii Europejskiej zużywano 98,6 mld toreb, z których aż 87% wykorzystywano jednokrotnie.
Jak wynika z dyrektywy, poziom zużycia plastikowych toreb na zakupy znacznie różni się w całej Unii ze względu na różnice w zwyczajach konsumentów, świadomości ekologicznej oraz skuteczności środków podejmowanych przez państwa członkowskie. Niektórym z nich udało się znacząco zmniejszyć częstotliwość korzystania z plastikowych toreb na zakupy, a średni poziom zużycia w siedmiu najlepiej radzących sobie z tym problemem państwach członkowskich wynosi zaledwie 20% średniego unijnego zużycia.
Jako kraj, który modelowo rozwiązał kłopot, wskazywana jest Irlandia Północna. Wprowadzenie w 2002 r. opłaty za plastikowe torby spowodowało zmniejszenie ich zużycia o około 90%.
We Francji problem rozwiązano poprzez określenie obowiązkowego udziału materiałów biodegradowalnych w torbach.
Opłaty za torby wprowadzono m.in. w Holandii, na Łotwie czy w Wielkiej Brytanii. Jednocześnie często kraje członkowskie promują używanie w ich miejsce toreb papierowych czy biodegradowalnych.
Reasumując, informujemy, że w Polsce nie obowiązuje zakaz produkcji toreb z tworzyw sztucznych. Podjęte działania mają jedynie zniechęcać do ich stosowania.
Polska Izba Opakowań promować będzie zastępowanie plastikowych toreb na zakupy, torbami z innych materiałów podlegających biodegradacji, a najchętniej kompostowaniu. Chodzi o szersze wykorzystanie do produkcji toreb na zakupy surowców pochodzenia naturalnego. W ramach tych działań, Izba zamierza ogłosić konkurs na torby zakupowe z tworzyw naturalnych. Ponadto tematyce wykorzystania opakowań z tworzyw sztucznych i sposobom zagospodarowania odpadów opakowaniowych będzie poświęcony kolejny IV Kongres Przemysłu Opakowań, organizowany 2 października 2018 r. w trakcie targów TAROPAK (Poznań).
(Biuro PIO)