Oznakowania na opakowaniach w zakresie środowiska

Współczesny konsument podejmuje coraz bardziej świadome decyzje zakupowe. Dokonując wyboru zwraca uwagę na oznakowania umieszczone bezpośrednio na opakowaniu czy na etykiecie. Przedsiębiorca natomiast stoi przed wyzwaniem, aby opakowania były atrakcyjne, zrównoważone, bezpieczne i wychodziły naprzeciw wymaganiom nabywców towarów, rynkowym i prawnym. Słusznym zatem wydaje się stwierdzenie, że to właśnie znaki umieszczone na opakowaniu są zewnętrzną wizytówką firmy na rynku. Niektóre znaki pełnią funkcję informacyjną, inne ostrzegawczą a jeszcze inne manipulacyjne. Zastosowany znak powinien pozwolić konsumentowi zadecydować o kupnie towaru oraz ułatwić korzystanie z produktu a także jego prawidłowe pozbycie się.
Artykuł dotyczy możliwości umieszczania znaków na opakowaniu w zakresie środowiska zgodnie z polskim prawem, bez projektowanych zmian prawa polskiego i unijnego. Jeśli mają Państwo pytania, których zakres wykracza poza treść, prosimy kontaktować się z autorkami tekstu (1).
​
Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1114)
Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz. U. z 2020 r. poz. 1114) (dalej: „ustawa”)reguluje kwestie opakowań i oznakowania umieszczanego na opakowaniach. Zaznacza się, że istnieją dodatkowe regulacje prawne w zakresie środków niebezpiecznych, leczniczych, weterynaryjnych czy suplementów diety, z których wynikają obowiązkowe informacje i oznakowania, których ten artykuł nie porusza. Opakowanie, które zostało wprowadzone do obrotu, też takie, które podlega wewnątrzwspólnotowej dostawie, musi spełniać wymagania środowiskowe zgodnie z art. 11 i art. 12 ustawy. Wymagania te dotyczą m. in.:

1. kwestii związanych z wytwarzaniem opakowań w taki sposób, aby nie zawierały w sobie szkodliwych substancji w ilościach stwarzających zagrożenie dla produktu, środowiska czy też ludzkiego zdrowia,
2. wykonania opakowania w sposób, który umożliwi jego wielokrotne użytkowanie i późniejszy recykling albo przynajmniej ich recykling, jeżeli nie jest możliwe ich wielokrotne użycie, a w przypadku gdy recykling danego opakowania jest niemożliwy, to zapewnienie, że będzie możliwa inna forma odzysku,
3. ograniczania masy i objętości opakowania do minimum niezbędnego do spełniania funkcji opakowania i bezpieczeństwa produktu (z uwzględnieniem oczekiwań konsumenta).

Ustawa w art. 15 przedstawia ogólne zasady umieszczania oznakowań na opakowaniach. Podstawowymi wytycznymi są:

1. Umieszczanie oznakowania na opakowaniu jest dobrowolne. Jednak bazując na doświadczeniu i bliskiej współpracy z recyklerami, podkreślamy, że jest to dobra praktyka- szczególnie w tworzywach sztucznych2.
2. Oznakowanie powinno być wyraźne, widoczne, czytelne i trwałe nawet po otwarciu opakowania. Naklejona etykietanie powinna sama w sobie stanowić przeszkody dla recyklingu.
3. Oznakowanie wskazuje:

• rodzaj materiału, z którego opakowanie zostały wykonane,
• w przypadku możliwości opakowania wielokrotnego użytku- oznakowanie wielokrotnego użycia opakowania,
• w przypadku przydatności opakowania do recyklingu, oznakowanie opakowania przydatnych do recyklingu.

​Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 września 2014 r. w sprawie wzorów oznakowania opakowań (Dz. U. poz. 1298)
Natomiast powyższe rozporządzenie, wydane na podstawie art. 15 ustawy, w sposób szczegółowy określa wzory oznakowania opakowań wskazujące na poszczególne rodzaje materiałów, z których opakowanie to zostało wykonane.
Przykładowe oznakowania jakie znajdują się w rozporządzeniu przedstawiono poniżej.

Rozporządzenie również określa znak wskazujący na możliwość wielokrotnego użycia opakowania, czy znak wskazujący na przydatność opakowania do recyklingu. Oznaczenia te możemy stosować w przypadku zgodności opakowania z normami zharmonizowanym. W tym zakresie dla opakowań jest 6 norm zharmonizowanych. Normy nabywa się w sklepie PKN.
Aktualna lista norm jest publikowana co ok. pół roku przez Obwieszczenia Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

1. PN-EN 13427:2007 Opakowania - Wymagania dotyczące stosowania Norm Europejskich w zakresie opakowań i odpadów opakowaniowych
2. PN-EN 13428:2007 Opakowania - Wymagania dotyczące wytwarzania i składu - Zapobieganie poprzez redukcję u źródła
3. PN-EN 13429:2007 Opakowania - Wielokrotne użycie
4. PN-EN 13430:2007 Opakowania - Wymagania dotyczące opakowań przydatnych do odzysku przez recykling materiałowy
5. PN-EN 13431:2007 Opakowania - Wymagania dotyczące opakowań przydatnych do odzysku w postaci energii, w tym określenie minimalnej wartości opałowej dolnej
6. PN-EN 13432:2002Opakowania- Wymagania dotyczące opakowań przydatnych do odzysku przez kompostowanie i biodegradację – Program badań i kryteria oceny do ostatecznej akceptacji opakowań.

Pętla Mobiusa
Również treść normy Europejskiej EN ISO 14021:2016 Environmentallabels and declarations- Selfdeclaredenvironmentalclaims (Type II environmentallabelling) (ISO 14021:2016), która ma status Polskiej Normy, zawiera informacje o znaku wskazującym przydatność do recyklingu dla różnych wyrobów, w tym opakowań. Znak o którym mowa to „MOBIUS LOOP” („pętla Mobiusa”). Znak ten jest graficzną deklaracją producenta, spełnienia wymagań w zakresie możliwości wykorzystania materiału do procesu recyklingu.Co do zasady nie zaleca się przerabiania znaku, jednak nie ma żadnych prawnych ograniczeń do stosowania własnych oznaczeń środowiskowych. Należy jednak zwrócić uwagę, że należy posiadać odpowiednie raporty, dowody na pokrycie deklaracji.

Oznakowania substancji niebezpiecznych
Od substancji niebezpiecznych należy odróżniać środki niebezpieczne, szczegółowo opisane w ustawie.Są to substancje i preparaty chemiczne zaklasyfikowane jako bardzo toksyczne, toksyczne, rakotwórcze kategorii 1 lub 2, mutagenne kategorii 1 lub 2, działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 1 lub 2 lub niebezpieczne dla środowiska z przypisanym symbolem N, określone w przepisach o substancjach i preparatach chemicznych oraz środki ochrony roślin zaklasyfikowane jako bardzo toksyczne lub toksyczne dla ludzi, pszczół lub organizmów wodnych, określone w przepisach o ochronie roślin uprawnych. Ważną kwestią jest sposób rozliczania wprowadzania na rynek środków niebezpiecznych w opakowanych. Nie rozliczamy ich w organizacji odzysku opakowań, tylko w izbach i porozumieniach gospodarczych powołanych w tym zakresie.
Aby zweryfikować, czy dany produkt jest środkiem niebezpiecznym, należy porównać informacje zawarte w karcie charakterystyki z poniższą tabelką w zakresie:

1. Klasy zagrożenia,
2. Kategorii,
3. Piktogramu,
4. Zwrotu określającego zagrożenie.​

Zastrzeżone znaki towarowe
Największą grupę jednak stanowią tzw. zastrzeżone znaki towarowe, których użytkowanie uzależnione jest od posiadania umowy licencyjnej z właścicielem lub licencjodawcą znaku. Znaki towarowe należy traktować jako oznaczenia stosowane w handlu, które pozwalają identyfikować produkt czy usługę z zakresu konkretnego przedsiębiorcy. Daje to podstawę budowania wizerunku i podnoszenia swojej reputacji marki. Zwracamy jednak uwagę, na fakt, że zdarzają się sytuacje, gdy przedsiębiorcy nieświadomie korzystają i umieszczają zastrzeżone znaki towarowe, bez odpowiedniej umowy licencyjnej, narażając się tym samym na sankcje. Przykładami zastrzeżonych znaków towarowych są np.: Zielony Punkt, „OK COMPOST”, Błękitny Anioł.

Oznakowanie obowiązkowe
Należy też podkreślić, że na rynku istnieją branże, które posiadają obowiązek umieszczania znaków na opakowaniach, są to np.: branża kosmetyczna czy branża spożywcza. Natomiast znaki te często dotyczą produktu. W zakresie obowiązkowych znaków dotyczących produktów w przykładowych powyższych branżach, istnieją konkretne wymagania prawne, których ten artykuł nie porusza.

​Podsumowanie
Odpad opakowaniowy to cenny surowiec w gospodarce obiegu zamkniętego. W procesach recyklingu mechanicznego większość materiałów jesteśmy w stanie przetworzyć i nadać im nową wartość rynkową, wykorzystać ponownie do produkcji opakowań lub innych produktów. Umieszczane znaki na opakowaniu powinny bezpośrednio wspomagać selektywną zbiórkę, wielokrotne użytkowanie i odzysk, w tym recykling. Powinno to następować poprzez łatwą, jednoznaczną i intuicyjną identyfikację materiału, jaki jest użyty do wytworzenia opakowania.

---

Rekopol jest autorem podręcznika w zakresie oznakowań umieszczanych na opakowaniu w zakresie środowiska. Podręcznik ten zbiera opisane powyżej zasady i w sposób bardziej szczegółowy opisuje zagadnienia oznakowań. Przewodnik jest bezpłatny.
Zachęcamy do kontaktu!
Kontakt: Magda Biernat- Kopczyńska, m.biernat@rekopol.pl
Marta Krawczyk, m.krawczyk@rekopol.pl


1) Magda Biernat- Kopczyńska, m.biernat@rekopol.pl , Marta Krawczyk, m.krawczyk@rekopol.pl
2) Dla opakowań z tworzyw sztucznych kod materiału najlepiej aby był wytłoczony na samym opakowaniu. Nawet po oderwaniu etykiety istnieje wówczas możliwość dokonania szybkiej identyfikacji materiału.